Uittreksel uit Knack 20 maart 2002 – interview H. Van Humbeeck
In België is ze als minister toegevoegd aan Louis Michel.
Daarbuiten is ze voorzitter van de Liberale Internationale. Annemie Neyts over George w. Bush en Guy Verhofstadt, over Naomi Klein en Pim Fortuyn. . ‘Ik heb altijd gevonden dat John Maynard Keynes eigenlijk een liberaal was.’
Eerst moest ze naar de top in Barcelo na natuurlijk, en aansluitend was er nog een Europese verplichting in Toledo. Maar deze week is Annemie Neyts in Budapest. In de Hongaarse hoofdstad wordt ze opnieuw verkozen tot voorzitter van de Liberale Internationale. Ze is de enige kandidate. Neyts volgde in die functie de Nederlander Frits Bolkestein op, toen die enkele jaren geleden Europees commissaris werd.
‘We hebben ons hoofdkwartier in de National Liberal Club in Londen’, vertelt de minister van Buitenlandse Zaken toegevoegd aan de minister van Buitenlandse Zaken. ‘In de hal daar staat een buste van William Gladstone, een Engelse liberaal uit de negentiende eeuw. In het voetstuk van die buste staat deze zin gebeiteld: Conservatism is distrust in people qualified bij fear -Liberalism is trust in people qualified bij prudence. We gaan er niet van uit dat alle mensen goed zijn. Maar we vinden wel dat ze vertrouwen moeten krijgen. Dat ze de kans moeten krijgen om hun leven, hun eigen gemeenschap op te bouwen. ‘Ik denk dan aan 11 september. Als het terrorisme en het antwoord daarop ertoe leiden dat vertrouwen wordt vervangen door wantrouwen, door vrees en haat: dat is de grootste overwinning die we het terrorisme kunnen bezorgen. We moeten er hardnekkig over waken dat we in de strijd tegen het terrorisme er niet een aantal van onze vrijheden bij inschieten. Ik weet niet of die zin van Colin Powell voldoende aandacht heeft gekregen. In verband met de kritiek op de fameuze State of the Union van George W. Bush, met daarin de passage over de zogenaamde As van het Kwaad, zei de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, bijna verontschuldigend: “The president speaks the truth as he sees it.” Dat is toch ongelooflijk. De Amerikaanse president handelt naar de waarheid, zoals hij ze ziet. De man over wie het weekblad Time onlangs in een groot verhaal goedkeurend schreef dat hij nooit een boek leest. Hij heeft dat namelijk niet nodig. Maar: de Amerikaanse openheid maakt dat zoiets dan ook wordt gezegd. Daarom hou ik ook van hen.”
PARTIJEN ZIJN NIET SEXY
Annemie Neyts is altijd een liberal geweest in de Angelsaksische betekenis van dat woord. Toen Guy Verhofstadt de toenmalige PVV de boodschap van Margaret Thatcher voorhield, stond ze niet bepaald aan zijn zijde. Desalniettemin spoorde diezelfde Verhofstadt er zijn Spaanse collega José Maria Aznar voor de top in Barcelona toe aan om ook aandacht te hebben voor het sociale Europa.
‘Het probleem met die Europese raden’, zegt Neyts, ‘is dat er vaak enorme verwachtingen worden gewekt die daarna nooit werkelijkheid kunnen worden. Ik ben daar beducht voor. Ik vind natuurlijk ook dat we de grootste kenniseconomie van de wereld moeten worden, maar we mogen niet de indruk geven dat daar op korte termijn spectaculaire resultaten van te merken zullen zijn. Want dat zal niet zo zijn. De modale kiezer van Pim Fortuyn is een relatief jonge man met een lage opleiding. We mogen niet doen alsof we al zijn problemen onmiddellijk kunnen oplossen. We moeten duidelijk maken wat onze bekommernis is, maar ook dat we daar op korte termijn niets aan kunnen doen’.
‘Ik heb dat probleem pas gaandeweg ontdekt, Ik kom uit het onderwijs. Een leerling die faalde, dat was voor mij een persoonlijke mislukking. Er zijn mensen die te zwak zijn om mee te kunnen. Mijn hele politieke actie is erop gericht dat ik mij daar niet bij neerleg, Maar ik heb ook geleerd hoe frustrerend het is als je niet mee kan.’
Politiek commentator William Pfaff betoogde enkele weken geleden in de International Herald Tribune dat het liberalisme in de jaren zeventig als het ware door een bepaalde economische school werd gekaapt. Harde kapitalistische opvattingen vonden daarna via Ronald Reagan en Margaret Thatcher hun weg naar de politiek en ze veroverden langs modieuze business schools om de wereld. Die evolutie is, volgens Pfaff, mee verantwoordelijk voor een kramp in de samenleving omdat ze mensen tegen elkaar opzet in een uitzichtloze uithoudingsrace. Wij hebben daar in Vlaanderen een woord voor: verzuring.
‘Ik ben het tot op zekere hoogte met Pfaff eens’, zegt de voorzitter van de Liberale Internationale. ‘Het politieke liberalisme heeft zich inderdaad te veel met één welbepaalde economische stroming geïdentificeerd, Milton Friedman, de Public-Choiceschool, Friedrich von Hayek. De boys die het terreurregime van Augusto Pinochet in Chili van advies dienden’.
‘Dat is niet mijn wereld. Ik heb altijd gevonden dat John Maynard Keynes eigenlijk een liberaal was. Maar het gaat ook hierom: mensen laven zich aan macht. En wat is macht? Macht is beslissen over andere mensen. Neem die jonge, meestal mannelijke producten die opgefokt uit die business schools komen. Hoe ze te keer gaan! De beste is diegene die de meeste mensen ontslaat. Dat is een totale pervertering van het begrip macht. Wij hebben ons daar in de politiek veel te weinig tegen verzet.’
KUNT U HET ZICH VOORSTELLEN? GEORGE W. BUSH HANDELT NAAR DE WAARHEID, ZOALS HIJ ZE ZIET!
Nog net voor ze naar Barcelona vertrekt, zit Neyts in het Egmontpaleis een seminarie voor met Belgische werkgevers, vakbonden en vertegenwoordigers, van niet-gouvernementele organisaties. Onderwerp: het begin van nieuwe onderhandelingen in het kader van de Wereldhandelsorganisatie over de ontwikkelingsagenda die in november van vorig jaar werd afgesproken.
De Belgische regering heeft aandacht voor het probleem. Premier Guy Verhofstadt ontving de anders-globalisten vorig jaar in Gent. Hij wil die oefening dit jaar herhalen. ‘Wat wij doen, past voor een stuk in het opzet van de premier‘, vindt Neyts. ‘Als ik mij een woordje van kritiek op hem mag veroorloven: ik vond dat de vedetten van het anti-globalisme in Gent een beetje te veel naar voren werden geschoven. Die mooie madammen, Naomi Klein, Noreena Hertz. Ik ken het slag. Klein had in de jaren tachtig veel succes met boeken tegen het feminisme. Vrouwen moeten thuis blijven en voor hun familie zorgen, vond ze. En ze reisde zelf de wereld rond om die boodschap te verkondigen.‘
‘Maar we moeten natuurlijk de dialoog aangaan. Zeker na 11 september moeten we ons dringend over de kloof tussen arm en rijk buigen. In al die debatten over ontwikkeling mis ik aandacht voor de politieke kant van de zaak, voor de stevigheid van politieke structuren. We moeten kennis overbrengen om het embryo van een administratie, een regering, een parlement te laten werken. Iedereen praat altijd over mensenrechten, maar niemand vraagt zich af of er structuren zijn om die te laten naleven. Bijvoorbeeld: wie leert de mensen in de ontwikkelingslanden hoe ze een politieke partij moeten opbouwen? We helpen meestal wel bij de organisatie van verkiezingen -de piekmomenten in het democratische leven. Maar eigenlijk gebeurt het echte werk toch tussendoor, in het kader van partijen. Het is niet sexy, maar ik vind structuren belangrijk. Het zijn structuren die zorgen voor duurzaamheid.’