De Standaard, Isab. Albers, 10-1-2004 uittreksels
TUSSEN een vakantie in Marokko en een parlementaire missie naar Congo door stond Annemie Neyts deze week weer even in de spotlights. Samen met Herman De Croo kreeg ze een heikele klus toegeschoven: ze moest de brokken lijmen tussen Hugo Coveliers en voorzitter Karel De Gucht. En tot ieders verbazing slaagde ze er nog in ook. Een half jaar is ze nu minister af, omdat de partijtop jonger bloed in de regering wou. Anders dan Coveliers heeft ze zich niet in bitterheid gehuld. Toch neemt ze geen blad voor de mond tijdens ons gesprek in het parlementaire Salon van de Ambassadeurs , noch over ‘de kwakkelende indruk’ die de partij de voorbije maanden gaf, noch over de schaduw van het fenomeen-Stevaert, en al evenmin over de op de spits gedreven discussie over het migrantenstemrecht. Al blijft la Neyts steeds haar eigen zelve: de respectabele liberale dame naar wie zelfs Hugo Coveliers luistert.
Hoe is de discussie met Hugo Coveliers precies verlopen?
,,Het was geen onaangenaam gesprek. Er is niet geroepen, er zijn geen pijnlijke stiltes geweest. Er waren twee kantelmomenten. Toen Herman vroeg of Hugo ons eigenlijk beu was, antwoordde hij: ‘Nee, als dat zo was, dan zou ik hier niet zijn.’ Het tweede was toen ik hem zei dat we dit eigenlijk al veel eerder hadden moeten doen, want dan waren enkele dingen die we nu betreuren, nooit gebeurd. Iedereen stemde daarmee in en daarop heb ik de tekst van het verzoeningscommuniqué geschreven.”
Kon u zijn frustratie begrijpen? Hij greep naast een ministerpost. Ook u mocht in juli geen minister meer zijn.
,,Ik ga anders met teleurstellingen om. Hugo moet werkelijk het idee gehad hebben dat wij hem weg wensten, en dat is niet zo. Tegelijk heeft hij op een kwajongensachtige manier willen uittesten hoe ver hij te ver kon gaan. Het partijbureau vergadert wekelijks met veertig tot vijftig mensen. Niemand kan nog uitgebreid zijn zeg doen. Hugo had het gevoel dat hij niet de kans heeft gehad om in het partijbureau uitvoerig zijn visie te kunnen geven. Hij zat met een hoop opgekropte gevoelens en het gesprek van maandag heeft veel goedgemaakt.” ,,Ik weet hoe je als partijvoorzitter alleen staat in het nemen van moeilijke beslissingen. Ook ik moest tegen iemand (Jean Pede, red.) zeggen dat hij geen minister zou worden. Al gaat mijn begrip niet zo ver dat ik ga toejuichen wat mij in juli is overkomen. Ik had perfect nog een volledige regeerperiode als minister, ook met andere bevoegdheden, vol kunnen maken. Het afscheid op Buitenlandse Zaken was allesbehalve leuk. Dan moet je uit het diepste van jezelf gaan putten.”
,,2003 heeft me grote vreugde en teleurstelling gebracht. Ik was heel gelukkig met mijn beste verkiezingsresultaat tot nu toe. In het arrondissement Brussel-Halle-Vilvoorde heeft alleen Frank Vandenbroucke sterker gescoord dan ik. Ik had meer stemmen dan Herman Van Rompuy. Het was een klinkend antwoord aan al wie suggereerde dat Neyts stilletjesaan aan opkrassen mocht denken.”
Toch laat u ondanks uw sterke verkiezingsresultaat Guy Vanhengel de lijst trekken in Brussel.
,,Ik ben geen kandidaat voor de Brusselse lijst. Ik wens niet naar het Brusselse niveau terug te keren. Er zijn heel weinig VLD’ers die zoveel andere mensen in parlementen hebben gebracht als ik. Ik ben nu aan de laatste rechte lijn van mijn carrière bezig, ik heb al genoeg gegeven aan de partij en andere kandidaten. Al zal ik ook duidelijk maken dat ik achter de Brusselse VLD-ploeg sta. Guy Vanhengel heeft het tijdens de jongste verkiezingen niet onaardig gedaan.”
,,Ik ben er echt op gebrand om naar het Europees parlement te gaan. Ik zeg nu niet welke plaats ik op de lijst wens, maar ik reken erop dat ik kan gaan. Ik ben blij dat Guy Verhofstadt zelf de lijst trekt. Jean-Luc Dehaene is niet de best geplaatste om te zeggen dat Verhofstadts kandidatuur de antipolitiek zou voeden. Dehaene heeft andere kandidaten geen lessen in politieke moraliteit te geven. Of is hij vergeten hoe de coalitievorming in Vilvoorde tot stand is gekomen (met overlopers van het Vlaams Blok, red. )? Dan kun je beter over antipolitiek zwijgen. Verhofstadt zegt nu al duidelijk tegen de kiezers dat hij de lijst niet trekt om naar het Europees parlement te gaan, maar om gestalte te geven aan zijn Europese boodschap. Dan weet ik begot niet waar het bedrog ligt.”
U bent in de Kamer voorzitter van de commissie Buitenlandse Betrekkingen, een van uw stokpaardjes. Waarom gaat u toch liever naar het Europees niveau?
,,Dat voorzitterschap was een mooie troostprijs. Maar ik ben bezeten door Europa. Een Europees parlementslid kan veel meer wegen dan een individueel kamerlid. Ten tweede moet je in het Europees parlement, hoe ervaren je ook bent, voortdurend op de tippen van je tenen staan. Zo hoog is het niveau er. In mijn werk in de Kamer beleef ik plezier en genoegen, maar heb ik het eigenlijk allemaal wel al gezien.”
,,Europa staat op zo’n cruciaal moment, het gevoel bestaat dat Europa aan het zwalpen is. Het zou goed zijn dat mensen die weten waarover het gaat — en in alle bescheidenheid, daar hoor ik toch wel bij — naar het Europees Parlement trokken. Tijdens het Belgische voorzitterschap was ik de dagelijkse liaison met alle Europese niveaus.”
De SP.A-fractie keurde de toetreding van tien nieuwe lidstaten tot de EU slechts ‘met lood in de schoenen’ goed.
,,Ik vond dat ver-schrik-ke-lijk . Ik kreeg de indruk dat de SP.A niet weet dat de onderhandelingen tien jaar hebben geduurd en dat die heel ernstig zijn gevoerd. Of dat het acquis communautaire 80.000 bladzijden bevat. Ik was totaal onthutst over de houding van de SP.A en vroeg aan Dirk Van der Maelen hoe hij dat allemaal kon vertellen. Ik wacht nog altijd op hun invulling van Europa. Ze moeten als socialisten in Europa gaan knokken, en niet zeggen: ‘Ik ben ertegen.’ Daarenboven schijnen ze er nooit aan te denken dat een ‘sociaal Europa’ er wel eens zou kunnen op uitdraaien dat iedereen alleen nog het minimum minimorum als basis van sociale bescherming neemt.”
U wordt dit jaar zestig
,,En ik vind dat niet leuk! (lacht) . Ik herinner me nog zo goed hoe ik zelf dacht: zestig, dat is echt oud .
U bent dertiger? U weet toch dat u dan oud bent voor achttienjarigen?”
,,Ik denk er niet aan om met pensioen te gaan. Ik heb geen kinderen, dat speelt ook een rol. Mijn man en ik doen allebei na een heel druk beroepsleven een heleboel andere dingen. Hij zet zich al tien jaar kosteloos in voor TV Brussel. Engagementen nemen, dat is ons leven. Ook mijn vader heeft tot de dag van zijn 65ste verjaardag gewerkt. ,,Er is nog zoveel te doen. Als voorzitter van de liberale internationale — die tussen haakjes helemaal on the way up is — heb ik drie congressen over globalisering meegemaakt. Onlangs hebben we een boeiend congres gehouden over de islam en de wereld, in Dakar. De wereld is veel gecompliceerder en gevaarlijker dan voor nine-eleven . Is dat niet het thema van deze tijd?
Vreest u niet dat ook u bij de Europese lijstvorming slachtoffer van de drang naar verjonging wordt?
,,Ik mag hopen dat men ondertussen tegen de grenzen van de kreet Almaar jonger! is gebotst. De periode na de wissel in de Vlaamse regering (waarbij de dertigers Somers, Keulen en Ceysens tegelijk minister werden, red.) was moeilijk. De uitleg die we kregen op het partijbureau, maakte het alleen maar erger. Toen heb ik gewaarschuwd voor een generatieconflict. Dat is nu voor het grootste deel uitgevlakt.”
,,In het bedrijfsleven worden mensen gedurende twintig jaar uitgeperst als citroenen en schuiven ze vaak alles opzij voor hun baan. Zodra je vijftig wordt, word je met de nek aangekeken. De politiek mag die nefaste trend niet rücksichtslos nabootsen. Tijdens werkgelegenheidsconferenties proberen we mensen ervan te overtuigen op te houden met vijftigers — of godbetert, zelfs jonger — buiten te bonjouren . En dan zouden we het zelf doen? Personeelschefs hebben het moeilijk om mensen ouder dan zichzelf te rekruteren. In de VS bestaat die trend niet en die economie is toch heel productief?”
De VLD lijkt in het defensief ten opzichte van coalitiepartner SP.A-Spirit.
,,We hebben allemaal moeten wennen aan het fenomeen-Stevaert. Dat is een marketingmachine. En we hebben daar overdreven gebiologeerd op gereageerd. Bovendien houden liberalen en socialisten elkaar nu in evenwicht en is er geen derde partij als afleiding. De groenen hebben in de vorige regeerperiode wel degelijk als buffer gediend. De VLD wordt verweten te veel met zichzelf bezig te zijn, terwijl we de voorbije maanden te veel met de tegenstander bezig waren. Dat gaf een kwakkelende indruk. Dat is nu voorbij. De forse verschijning van Stevaert heeft destabiliserend gewerkt. Ook al zegt die man natuurlijk heel lief: ‘Ik ben een goed mens, ik heb dat zo niet bedoeld.’ De VLD moet duidelijk maken welke toekomstperspectieven ze de kiezer kan bieden. Op het congres in februari geven we de aanzet voor onze liberale langetermijnprojecten. Dat is heel goed. Ik mis in de voorstellen tot nu toe de internationale dimensie, maar die zal ik eraan toevoegen.”
En in de discussie over het migrantenstemrecht?”
,,Ik ben al jarenlang een voorstander van gemeentelijk stemrecht voor wie vijf jaar in ons land verblijft. Daar blijf ik bij. Maar zeker in een context waarin het verwerven van de Belgische nationaliteit en van politieke rechten veel makkelijker geworden is, kun je eervol stellen dat er geen stemrecht moet worden gegeven aan mensen die de stap naar de Belgische nationaliteit niet doen. Dat is een eerbaar standpunt van de partij, maar niet het mijne. Het was niet wijs de discussie over iets waarvan je weet dat je het niet zult halen, op de spits te drijven. Ik heb er in de partij voor de zomer al voor gewaarschuwd, in september opnieuw.”
,,Het huidige voorstel heeft het migrantenstemrecht zwaar verminkt; migranten mogen wel kiezen, maar kunnen niet verkozen worden. Ik ga me bij de stemming ofwel onthouden ofwel toch voor stemmen. Wegblijven bij de stemming, zoals De Croo gesuggereerd heeft, doe ik niet.”
De partij schermt met het argument dat het migrantenstemrecht de positie van de Nederlandstaligen in Brussel zal benadelen.
,,Dat argument komt dan wel rijkelijk laat. Die trend is al ingezet toen het verkrijgen van de Belgische nationaliteit fel vergemakkelijkt werd. Bovendien zullen de Vlaamse partijen in Brussel zich opener moeten opstellen ten opzichte van Franstaligen. Het Vlaams Blok gebruikt in Brussel volledig tweetalige propaganda, wij zouden dat toch minstens ook moeten overwegen? Alle Franstalige politici kennen voldoende Nederlands om de tv-camera’s in het Nederlands te woord te staan, zelfs Didier Gosuin. En dan zijn er nog Brusselse Vlamingen voor wie het heiligschennis is om een zin Frans uit te spreken of verkiezingspropaganda in het Frans te verdelen. De situatie van de Vlamingen in Brussel is ongelooflijk verbeterd. We zouden daar allemaal heel blij om moeten zijn.”
,,Imago, communicatie en perceptie zijn allesoverheersend geworden. Maar wat gebeurt er intussen werkelijk?” vroeg u zich af toen u onlangs de prijs-Herman Vanderpoorten ontving.
,,Een markant voorbeeld was de landing in Somalië ten tijde van Bill Clinton. De cameraploegen van de Amerikaanse grote zenders mochten het eerst ontschepen, daarna pas de militairen. De militaire actie was zo getimed dat ze rechtstreeks in prime time kon worden uitgezonden. Is this real? De film over die operatie, Black Hawk Down , was ‘net echt’, zo heette het. Dat was a fortiori zo met Saving Private Ryan . En toen kwam er Saving Private Lynch (de zogeheten bevrijding van Jessica Lynch door de Amerikanen in Irak) . Wat is daarin nog realiteit en fictie?”
En dichter bij huis?
,,Politieke informatie neigt naar entertainment. En wat gebeurt er intussen werkelijk? Ik heb met stijgende onthutsing zondagavond naar de synthese van De Zevende Dag gekeken. Een debat over seks met Goedele en Jean-Luc, daarna een losse babbel over geluk, en nog een over geld. Pffft. Terwijl de wereld zich een stuk gevaarlijker aandient dan vroeger. Geen woord daarover. Een deel van de bevolking zal daar ook met woede naar kijken. Wat moet je met die opgeleukte babbels als je gisteren een ontslagbrief hebt gekregen?”
,,Tijdens mijn vakantie heb ik The Origins of Totalitarianism van Hannah Arendt opnieuw gelezen. Een absolute aanrader. Zij zegt dat zowel Stalin als Hitler erin geslaagd is om de realiteit te vervangen door fictie. In die redenering is de vervaging van de grens tussen realiteit en fictie allesbehalve ongevaarlijk.”
De politici gaan zelf niet vrijuit in de manier waarop ze de realiteit verdoezelen. Voor de verkiezingen hebben we van de VLD weinig gehoord over de economische crisis.
,,Onze campagne was toch geen hoeracampagne? De hele verkiezingscampagne in de media had wel een groot vermakelijkheidsgehalte. De media hebben dat mee aangezwengeld. Of nu: hoe kun je het in je koker krijgen een televisieprogramma kandidaten voor een verkiezingslijst te laten selecteren? (Neyts verwijst naar de VTM-plannen voor een soort Idool 2004 voor politici, red.). Maar nee, we hebben toch veel kijkers!”