Stockholm aan de Zenne

Lange gijzelingen slaan diepe psychologische wonden die slechts langzaam helen, zowel bij gijzelaars als gegijzelden. Er ontstaat daarenboven een vreemde band tussen gijzelaars en gegijzelden, een perverse solidariteit tussen zij die opgesloten zijn en zij die opsluiten. Niet zelden groeit er wantrouwen en zelfs vijandschap jegens de buitenwereld die onmogelijk kan begrijpen wat de actoren van de gijzeling doormaken. Hoe langer de gijzeling, hoe groter het verlies van elementaire werkelijkheidszin, hoe moeilijker het afkicken, hoe pijnlijker het herstel. Daaraan moest ik meermaals denken bij het gadeslaan van de eindeloze onderhandelingen van afgelopen zomer, herfst en winter. Daaraan en ook aan “Huis Clos” van Sartre . “L’enfer, c’est les autres”, nietwaar?

 

En laat niemand denken dat ik ook maar één dag verlangd heb om bij het Kasteelgezelschap te behoren, of dat mijn overpeinzingen ingegeven zijn door nijd, spijt of afgunst. Neen, ik probeer te begrijpen, te doorgronden. Niet zozeer de politieke achtergronden want die zijn simpel, maar de psychologische mechanismen die tot de huidige verdwazing hebben geleid. Wat is hier in godsnaam aan de hand, zo vraag ik me nu al maanden af. Wat bezielt mijn politieke collegae om zich zo te gedragen? Wat bezielt de media, de Vlaamse nog veel meer dan de Franstalige, om politiek in België te herleiden tot een (slechte) soap? En hoe is het allemaal begonnen?

 

De RTBF uitzending met een fake bericht in een fake journaal, maar gebracht door een heuse journalist, dat Vlaanderen België eenzijdig had opgeblazen, was een eerste veeg teken. Hier werd fictie voorgesteld als realiteit, en omdat zoveel Franstaligen geen enkele rechtstreekse voeling meer hebben met de Vlaamse realiteit, ging het fake journaal er bij vele kijkers in als zoete koek.

 

Tussen haakjes, wij die ons terecht zorgen maken over de gevolgen van een onafhankelijkheidsverklaring van Kosovo, springen wel heel lichtzinnig om met ons eigen land, alsof ons land van een andere orde zou zijn, van een hogere, onaantastbare orde, of van een lagere onbeduidende categorie. Een politieke fictie als het ware, waarmee je naar hartenlust kan dollen.

 

Maar terug naar Hertoginnendal. Terwijl de onderhandelaars wekenlang aan de slag waren, waren ook twee TV–ploegen aan het werk, een Franstalige en een Nederlandstalige. Ze zouden elk een beeldverslag van de onderhandelingen maken, aan de hand van beelden en interviews met enkele deelnemers die hun medewerking hadden toegezegd. Tegen de afspraken in, zond de RTBF haar verslag uit nog voor er een nieuwe regering was; de VRT wachtte netjes zolang. Ik vind die verslagen merkwaardig. Ze hebben me niet echt wijzer gemaakt, maar ik vond het fascinerend te aanschouwen hoe de makers en deelnemers de werkelijkheid fictionaliseerden, nog voor ze goed en wel voorbij was. Ze maakten geschiedenis zullen ze gedacht hebben, maar dat deden ze nauwelijks. Ze maakten fictie. Ze werden makers en deelnemers van een reality show, ze transformeerden de realiteit in een show, zij het dan een nieuwsshow. De realiteit zou worden verknipt en herschikt, dat wisten ze toch allemaal. Zes maanden onderhandelingen samenballen tot een uur televisie, dat kan niet anders dan een gecomprimeerde, gereduceerde en dus gemanipuleerde versie van de werkelijkheid opleveren.

 

De formatie werd aldus gefictionaliseerd terwijl ze   nog volop aan de gang was, en de uitkomst nog niet was gekend.

Politiek werd een episode van “Het Leven zoals het is”, “Peking Express” of, horresco referens, van “Big Brother”.

 

Maar het verhaal is niet ten einde. Na de fictionalisering van de politieke werkelijkheid, krijgen we nu de serialisering. Van Charles Dickens wordt verteld dat Londenaars urenlang aanschoven om als eersten zijn nieuwste aflevering van bijvoorbeeld Oliver Twist te lezen. Ik vrees dat de Wetstraatserie minder bijval zal kennen. Om te beginnen is het nieuwe er allang af. Oh neen, niet nog eens denk ik bij elke nieuwe aflevering.

 

Behalve serialisering (het herleiden van werkelijkheid tot afleveringen van fictie) is hier nog iets anders aan de hand: de finale ontluistering van het politieke bedrijf en van al wie er van ver of dichtbij iets mee te maken heeft. Alles en iedereen moet er deze keer aan geloven, met inbegrip van het staatshoofd. Iedereen moet het ontgelden, want van elkeen worden liefst de kleinere kantjes belicht. Nu weten we dus finaal dat onze onderhandelaars ook maar gewone mensen zijn. Wat een revelatie!

 

Maar dank zij wie weten we dat? Dat wordt ons onthouden. Waarschijnlijk om de nieuwsgierigheid aan te scherpen, blijven de bronnen anoniem. Op die manier is niemand verantwoordelijk en iedereen verdacht. Vanuit de comfortabele anonimiteit wordt deze ontluistering ingezet, met als kroonstuk (als ik zo mag zeggen) het relaas van gesprekken met het staatshoofd.

 

Onthullen wat er door het staatshoofd is gezegd, en wat men hem heeft verteld, gaat in tegen alle geplogenheden en maakt het hem onmogelijk zijn taak naar behoren te vervullen. Wellicht is dat trouwens de bedoeling. En als het niet de bedoeling was, getuigt het van domheid.

 

Hopelijk luidt deze serie niet het begin in van een nieuwe trend, maar het einde van de politiek als gijzeling.

 

Annemie Neyts

Minister van Staat

Europees Parlementslid